Хатырыкская сельская модельная библиотека им. М.А.Охлопковой

1917 сыл алтынньы 25 (сэтинньи 7) күнэ саҥа үйэни саҕалаабыт Улуу Октябрьскай революция кыайбыт күнүнэн киһи аймах историятыгар киирбитэ. Кыайбыт пролетариат советскай былаас киин органнарын тэрийэн баран, саҥа, социалистическай государствоны тэрийиигэ эрэллээхтик киирбитэ. Онон Ленин партиятын сүҥкэн теоретическай, политическай уонна тэрийэр үлэтэ 1917 сыл алтынньыга Улуу Кыайыынан түмүктэммитэ. 

108 сыл буолла «Аврора» крейсер ытыытынан XX үйэ биир саамай аан дойдуга суолталаах Улуу Октябрьскай Революция кыайбыта. Онтон ыла кыһыл былаах аннынан бүттүүн үөрэхтээһин ситиһиллибитэ, дойду экономиката, науката уонна культурата сайдыбыта.

Революция иннинэ Саха сирэ үөрэх-сайдыы диэни билбэккэ олорбута. Хас эмэ тыһыынча киһиттэн иккиэйэх эрэ киһи ааҕар-суруйар кыахтааҕа. Советскай былаас сылларыгар сир ахсын оскуолалар,  техникумнар, училище, педагогическай институт аһыллыбыттара, наука сайдан барбыта. Дьон бүттүүн үөрэхтэммитэ.

«Өксөкүлээхтэн саҕалаан, саха урукку олоҕун эттэринэн- хааннарынан билбит суруйааччылар Өктөөп иннинээҕи олоҕу хайдах көрдөрөллөрүй?» диэн ыйытыыга эппиэтэ бу баардыы ойууланан көстөр. Көмүлүөк оһох имик-самык сырдатар, муостата суох, эркиннэрин чэҥэ килэрийэн көстөр туруорбах балаҕан. Балаҕаны кытта холбуу тутуллубут курдук ыыр-дьаар сытынан аҥылыйа турар хотон. Лаҕыыр буолбут даба ырбаахылаах, холто буолбут хомуһуол сонноох,биитэр торбос, кулун тириитэ сонноох олороллор. Утуйар нэк таҥастарын дуомун салааскаҕа соспут умнаһыттары, кыра оҕо сирдьиттээх хараҕа суохтары, хамнаһа суох хамначчыттары Амма Аччыгыйа «Сааскы кэмин», Суорун Омоллоон «Сайсарытын», «Аанчыгын», Эрилик Эристиин сэһэннэрин, кэпсээннэрин, Күндэ «Доромооннооҕун» аахпыт киһи хайдах умнуой — саха дьоно Өктөөп иннигэр инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан эрэ олороохтообуттарын. Ол эстэн-быстан эрэр саха дьонун хараҥаттан сырдыкка аҕалбыт, быыһаабыт Өктөөп улуу суолтатын хайдах мэлдьэһиэххиний?

Советскай былаас сөптөөх политиканы ыытан, кэлимсэ булгуччулаах үөрэхтээһини киллэрэн, судаарыстыба бэйэтэ аһатан-таҥыннаран, көрөн-харайан тулаайахтары, дьадаҥылары, кыамматтары үөрэтэн саха үөрэхтээхтэрэ, чулуу дьонноро, суруйааччылара, учуонайдара үүнэн таҕыстахтара. Өктөөп буолбатаҕа, Советскай былаас туругурбатаҕа буоллар, кинилэр ханна сир өтүөх этилэрий быстар дьадаҥы ыал ыччаттара?

Биһиги Советскай бириэмэҕэ «Киһи киһиэхэ — доҕор, табаарыс, быраат» диэн үрдүк санаалар тутуһуллар кэмнэригэр олорбуппут. Саха оҕото ыараханнык ыарыйдаҕына Москваҕа буор-босхо баран эмтэнэрэ. Ама даҕаны билигин советскайы холуннарбыттарын иһин сэттэ уонча сыллаах бэчээти, кинигэни, докумуону ким олоччу суох гыныаҕай?

Саха киһитэ оҕо төрөөтө даҕаны: «Дьон киһитэ буолаар», «Быстыбыты салҕаар, аччыгы аһатаар, тоҥмуту ириэрээр» — диэн алҕаан оҕону көтөҕөн ылар. Саҥа ыал буолар саха ыччата туох-ханнык иннинэ эмиэ ити алгыһы истэр. Дьон туһугар олоҕу олоруу саха сиэрэ-майгыта, советскай киһи үрдүк анала буолара. Ол санааны тутуһан оннук олорбуппут, оннук үлэлээбиппит.

Биһиги биир дойдулаахпыт киэн туттар киһибит поэт суруйааччы, коммунист Сивцев Е.С. — Таллан Бүрэ сөпкө этэн турар: «Дьонум иһин, дойдум иһин олохпун туох да хардата суох аныам» – диэн. Онтон ордук күндү бу орто дойдуга туох баар буолуой?

Биир дойдулаахпыт Хатырык нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Николай Васильевич Поротов архивыттан 1997 сыл. Улуу Өктөөп 80 сыллаах үбүлүөйдээх кэнсиэрин көрөн сэргээҥ https://vkvideo.ru/video-230050168_456239194

Можете посмотреть и узнать много об Октябрьской революции  на сайте Президентской библиотеки:  1917 год. Великая Октябрьская революция:  https://www.prlib.ru/section/690346