Хатырыкская сельская модельная библиотека им. М.А.Охлопковой

Сэтинньини ыам ыйа батыһар. Ый тибиилээх буолар. Үс тибии буоллаҕына, сааһын тоҕус тибиини күтэллэр уонна өҥ сайыны билгэлииллэр. Тибии аҕыйаҕа — кураан сайыҥҥа. Сэтинньигэ дьүкээбил уота элбэхтик умайдаҕына (түүнэ сырдык диэн ааттыыллар), кыһына тымныы буолар. 15 чыыһылаҕа ый Үргэли кытта алтыһар, онуоха чугаһастахтарына, тымныы түһэр. Сэтинньи ортотугар диэри добдурҕа салҕанар, онтон кыһыҥҥы суол арыллар.

Байанай ыйыгар сахалар улахан муҥханы тэрийэллэр, идэһэ өлөрүү сиэрин-туомун толороллор. Кыстыыр отторун-мастарын, муустарын тиэйэн бэлэмнииллэр.

Таҥаралар күннэрэ:

Миитэрэйэп — сэтинньи 8 күнэ. Бастакы идэһэни сииллэр. Собо, мунду аҥаарыйан, кыстыыр сирин булан, дьэбэҕэ түһэр, онон кыайан үргүбэт диэн муҥха тохтуур. Бу күн хаардаатаҕына — кыһынын элбэхтик былытырар.

Мэхээлэйэп — сэтинньи 21 күнэ. Бастакы улахан тымныылар түһэллэр. Оту-маһы тиэнии саҕаланар. Бу күн сылыйдаҕына — тымныы кыһын, от-мас кырыардаҕына — хаардаах кыһын, сис былыттаах буоллаҕына — ахсынньы 19-гар диэри ичигэс.

Р.И. Бравина, А.С.Федоров («Саха ыалын бастыҥ кинигэтэ»)

Кыһыл саһыл кыалыктаах,
Хара саһыл хаппардаах,
Быалаах кэрэмэс кымньыылаах,
Ойдоох буурай оонньуулаах,

Бардам тутуу,

Барылы кэскил,

Баай барыылаах
Тойон эһэм!

Истэ сэргэҕэлээ,

Көрө бүдүүлээ.

Баай хара тыа бала5аннаах,
Бараахы Сүүрүк,

Курум хара тыа дурдалаах,

Куоппуту күөйээччи

Кураҕаччы Сүүрүк,

Кураахтаах саалаах,
Куоһарыылаах кустуктаах
Куралай Бэргэн,

Кылыыга ыгааччы,

Тый хара аттаах

Тыңырахаан Быһый,

Догдоон хара тыа дурдалаах,
Тоңууга тохтотооччу
Туолдьут Бэргэн,

Элимтэҕэй таба аттаах,

Элиэҕэ эргитээччи

Элик Бэргэн,

Айаас таба аттаах,
Айаҕа аҕалааччы
Алып Самнаҕай,
Күөскэ күңэйээччи,

Күөкэй Боллох,

Тойон убайдарым!

Истэ билгэлээң,

Иһиллии чинчилээң!

Эргинэ хара тыа
Эҕэһэтин тэрийэр,

Догдоон хара тыа

Тоңуутун торутар,

Арыы хара тыа
Айатын аңаабыллыыр
Алгыстаах күннэрим таҕыстылар!

Тоҕус кыл уунуутунан уурар,

Сэттэ кыл чтккэйиитинэн кэбиһэр

Кэскиллээх кэмнэрим кэллилэр.
Баай Барыылаах тойон эһэм!

«Эһээ» диэтэхпинэ

«Эһээ» диир курдук буоларың!

Тус бэйэң туһааннаах
Доҕор кынан туһалаа:
Уурбуттаах буолларгын уларытыма,
Анаабыттаах буолларгын аралдьытыма.

Мурун анныттан

Булта булан кулу,

Атах анныттан
Алта айан кулу!

Кыйаар кыйааргыттан кыйдаан,

Үрэх үрэххиттэн уурэн,

Дайҕа дайҕаҕыттан таарытан
Элиэбэр эргит,

Тоңуубар торут,

Сыһыаммар сыһыаммар сыһыарт!

Хатараабыт хайгыаны хааннаа,
Көй боллох сэксэни көрүлэт,
Омуннаах уоттах отууга улайдат!

Адаар муостааххыттан,

Атырдьах атахтааххыттан амсат!

Бодоңноох тобуктааххыттан,
Буомнаах сүhүөххүттэн бултат!

Сымнаҕас сыалаахыттан,

Сылаас тыыннаахыттан сымсаттар!

Ардай анаҕастааххыттан,
Адьырҕа кыылгыттан айан-кэрдэн кулу!

Кулу-хара кыдааннаахыттан,

Күндү-үтүө түүлээхиттэн

Күөйэ-көрсө көтөн кулу!

Алаас сыhыы саҕа
Араҕас танылҕаны таттым,

Чөңөрө чүөпэ саҕа

Сөң сөгөлөөнү оҕустум,

Кэтит сэксэни тэрийдим!
Аал уотунан айахтаан

Аhатан эрэбин!

Күөх уотунан күөмэйдээн

Күндүлээн эрэбин!
Аҕам анах

Ардахтаах арыыта,

Туңуй анах
Тордохтоох тунаҕы!

Бүрү-бүттүүн, бары-баччыын

Аhаан сырҕаан туруң эрэ,
Тойон эhэлэриэм!!!

«ha!.. ha!.. ha..»(кулэр)

Улуу үрэхтэр иччилэрэ
Хотун эбэлэрим!

Үккүрүүр үрүйэргит,

Тыкырыыр тымырдаргыт,

Саккырыыр салааларгыт,

Сэттэ уон сискэл систэргит,
Аҕыс уон адаар арыыларгыт,
Тоҕус уон туорай тумулларгыт,

Дьүүлэ-дьүhүнэ суох түбэлэргит,

Холобура-холооно суох куруңнаргыт,

Аата-ахсаана суох аабылааннаргыт бастарыттан

Айа-кэрдэ, ыыта-кыйдыы олоруң!..
Сэттэ дьэрэкээн хайа,

Аҕыс мас хайа,

Тоҕус турук хайа иччилэрэ!

От аннынан обугунаспыт уолаттар,
Кырыс аннынан сыбдырыспыт уолаттар,
Сэбирдэх аннынан сибигинэспит сиэттэр,

Бары аhаан-сыр5аан туруң!..

Эҕэhэ айаҕар олорооччу
Нэк бэргэhэлээх
Баттах Сарын Уол убайым!
Кэнтик төрдүгэр кэтэhээччи
Кыртас хайа саҕа сырайдаах
Маңан Чаңый эдьиийим!

Баллайах ойуун кыыhа

Таhын Курбай саңаhым!

Сырбайар-сырыыргыыр,
Хагыстыыр-хааччахтыыр,
Буомнуур-буомчалыыр буолаайаҕытый!

Аал уотунан айахтаатым,

Күөх уотунан күөмэйдээтим,

Аhаан-сырҕаан туруң!..

Төлкөлөөх түөнэ, маҕан түөрээх!
Тэхтиргэ тэптэрэр,
Очурга оҕустарар буолаайаҕыный!

Туску-уо!..